Makkelijke regels voor moeilijke woorden

Greenlabelgadgets of een sauna- en wellnessbon?
Nederlanders zijn creatief met taal. Als bestaande woorden te kort schieten, maken we gewoon nieuwe. Of we lenen een woord uit een andere taal en maken er een verrassende combinatie van.

Maar.....hoe zit het eigenlijk met die lange, vaak lastige woorden? Schrijf je ze aaneen of met een streepje? Met of zonder tussen-n? Organiseert je baas nog leuke personeelsfeestjes of word je liever verwend met een sfeervol duurzaamheidsgeschenk?

Lange woorden worden extra lastig als er ook nog eens hoofdletters in thuishoren. Gelukkig zijn er regels en voorschriften voor het correct spellen van samengestelde woorden als zoekmachinemarketing en afleidingen als zzp'er.

Samenstellingen zijn woorden die uit delen bestaan die ook zelfstandig kunnen voorkomen, bijvoorbeeld woordenboek, multimediaplan en langetermijnstrategie. Afleidingen bestaan uit een deel dat ook zelfstandig kan voorkomen en een of meer delen die niet zelfstandig kunnen voorkomen, de zogeheten voor- en achtervoegsels in woorden als kopieën en ge-üpdatet. De regels in dit artikel gelden voor samenstellingen.

De hoofdregel: schrijf aaneen
In principe schrijf je samenstelling die uit twee of drie delen bestaan aaneen:
- computerboek
- eersteklascoupé
- bouwvakperiode.
Onstaat er een vreemd of verwarrend woordbeeld, dan mag je een streepje plaatsen:
- bom-melding
- bouwvak-vakantie.

Schrijf een verplicht streepje (koppelteken) in:
1) samenstellingen met gelijkwaardige delen: woon-werkverkeer, receptionist-telefonist, rood-wit-blauw
2) samenstellingen waarvan het eerste deel eindigt met een klinker die 'botst' met de klinker waar het tweede deel mee begint: mede-eigenaar, alinea-indeling
3) samengestelde geografische namen: Noord-Holland, Noord-Hollandse (maar Noordoost-Brabant)
4) samenstellingen met een eigennaam: Windows-applicatie, NS-personeel
5) samenstellingen met een cijfer of afkorting: 55+-regeling, A4-papier, btw-tarief
6) een samenstelling met een woorddeel dat als een voor- of achtervoegsel wordt aangevoeld: niet-roker, minister-af, dagje-uit

Schrijf een tussen-n:
- samenstellingen waarvan het eerste deel uitsluitend een meervoud met -n kent: woordenboek, knoppenbalk

Het is dus secretaressevak, gedachtesprong en geboortecijfer. Sommige woorden hebben nu eenmaal twee meervoudsvormen. De belangrijkste uitzonderingen op de hoofdregel: zonnebank (als het eerste deel uniek is, schrijf je geen -n) en apetrots (als het eerste deel het tweede deel versterkt en het geheel een bijvoeglijk naamwoord is).

Schrijf een tussen-s als:
- het eerste deel met een -s eindigt en het tweede deel met een -s begint: kwaliteitssysteem, Dorpsstraat
- je duidelijk een -s hoort: verbindingsklank, opleidingsprofiel.

Wanneer een woord zowel zonder als met de tussen-s voorkomt, maak je samen met je collega's een verantwoorde keuze. Stel deze eventueel later bij, mochten er gegronde klachten komen vanuit de organisatie. Een enkele keer bepaalt de tussenletter-s de betekenis. Geluidhinder betreft het aantal decibellen. Deze spelling tref je bijvoorbeeld in technische rapportages aan. Geluidshinder schrijf je als je het over je luidruchtige buren of collega's hebt.

Kortom
Stel eerst vast of je met een samenstelling te maken hebt. Vraag je vervolgens af of aaneenschrijven leesproblemen oplevert. Zo niet, dan schrijf je alleen een streepje of een tussenletter als dat verplicht is, de leesbaarheid bevordert of een uitspraakprobleem tegengaat. <<